Т?ты?паны т?зетуде компьютерлік ба?дарламаларды ?олдану

Мазм?ны

1. Кіріспе..........................................................................................................2
2. Негізгі б?лім.
   1. Т?ты?па?а жалпы сипаттама................................................................3
   2. Т?ты?паны т?зетуде компьютерлік ба?дарламаларды ?олдану.................................................................................................13
3. ?орытынды...............................................................................................18

Кіріспе

        Т?ты?па б?гінгі к?ні е? ауыр тіл кемістігі. Осы к?нге дейін т?ты?па к?птеген ?алымдарды? зерттеу ж?мытарына негіз болып келді. Олар?а Селиверстова В.И., Сикорский И.А., Волкова Л.С., ?мірбекова ?.?., ж?не та?ы бас?а ?алымдарды? е?бектерін жат?ызу?а болады. Балалар арасында т?ты?паны? таралуы туралы статистикалы? м?ліметтерді талдау барысында т?мендегі ?орытындыларды жасау?а болады:

1. Т?ты?па к?бінесе 2-5 жас аралы?ында пайда болады, я?ни фразалы? с?йлеуді? ?ар?ынды даму кезінде.
2. Т?ты?па бастауыш сынып о?ушыларынды (?сіресе 1-сыныпта) жиі кездеседі.
3. Мектепте о?у кезінде ж?не жынысты? жетілу кезінде жетіледі.
4. Ер балалар арасында т?ты?па 3 есе жиі кездеседі.
5. Жалпы балаба?шалар мен мектептерді салыстыр?андабалалар ?йіндегі, мектеп интернатыны? балалары арасында т?ты?па жиі кездеседі.
6. ?алада т?ратын балалар?а ?ара?анда  ауылда т?ратын балалар  арасында т?ты?па жиі кездеседі.

Ауылда 0,8-0,9% болса (И.И.Демина, О.Т.ИМорозов), ал ?алада 2% шамасында(М.Е.Хватцев) т?ты?па бай?алады. Прфессор М.Зееманы? айтуы бойынша климатты? жа?дайы да т?ты?паны? пайда болуына ?сер етеді.

?алымдарды? дерегіне с?йенсек, ?лемде ересек адамдарды? ж?зден бір, ал балаларды? елуден бір пайы­зы осы т?ты?падан, я?ни кекештеніп с?йлеуден зардап шегеді екен. «Т?ты?па» дегенні? ?зі с?зді? т?рлі к?ріністе т?йінделеді, я?ни адам бір с?йлемді толы? айтып ?лгер­мейді, жиі то?тап, ?айталап, кекеш­теніп ?алады. М?ндай жа?дайлар біреулерде жиі, енді біреулерде сирек ?айталанып отыра­ды. Оны? негізгі себе­бі ауыр нау?астан, ?атты ?ор?удан, туу кезіндегі жара?аттан болуы м?м­кін. Т?ты?па т??ым ?уалауы да ?ажап емес.

Т?ты?па о?ан ?шыра?ан балаларда 10 жас­?а тол?анша-а? белгі береді. Бір ерекшелігі, ол ?ыздардан г?рі ер балаларда к?бірек кез­деседі екен. Ол баланы? тол?анысы кезінде жиі бай?алады, б?л кезде бала кекештеніп с?й­лейді де, асып-сасады, ?з кезегінде ол т?ты?паны к?шейтіп жібереді. М?ндайда баланы? ?з-?зіне келуіне жа?дай жасау керек.

Т?ты?паны дер кезінде емдемесе, ол созылмалы к?йге ауысады. Ал б?л сыр?атты емдеу ?за? уа?ыт ?рі, т?зім­ділікпен ж?ргізілуі тиіс.

Та?ырыпты? ?зектілігі: т?ты?па м?селесі жан-жа?ты зерттелініп келген та?ырып бол?анымен, осы к?нге дейін логопедияны? ?зекті м?селелеріні? бірі болып саналады.

Зерттеуді? ма?саты:  Т?ты?па балалармен т?зету ж?мысын ?йымдастыру барысында заманауи т?сілдерді ?олдану жолдарын ?арастыру.

?ойыл?ан ма?сат?а жету ?шін келесі міндеттер ?ойылады:

-Арнайы ?дебиеттегі т?ты?па балаларды т?зетуді? заманауи ?дістемелеріне шолу жасау;

-Т?ты?па балаларды? с?йлеу тілін т?зетуді? тиімді жолдарын аны?тап, атап айтса? axSoft Speech corrector ба?дарламасын  т?жірибе ж?зінде тексеру.

Зерттеу п?ні: Т?ты?па балаларды т?зете-о?ыту ?рдісі.

Зерттеу объектісі:Т?ты?па балаларды? с?йлеу тілін дамыту жолдары.

Ж?мыс барысында т?мендегідей ?дістер ?олданылды:

-?арастырылып отыр?ан м?селе бойынша арнайы ?дебиеттерге талдау жасау;

-Педагогикалы? ба?ылау, ??гімелесу;

-Зерттеу-т?жірибелік ж?мысы.

Ж?мысты? т?жірибелік ма?ыздылы?ы: Т?ты?па балалармен т?зету ж?мыс барысында axSoft Speech corrector ба?дарламасын пайдалануды? жолдарын ж?не тиімділігін аны?тау.

Т?ты?па?а жалпы сипаттама.
         С?йлеу аппараттарыны? тыртысуы салдарынан, с?йлеу жылдамдылы?ы мен ыр?а?тылы?ыны? б?зылысы. Синонимдері: balduties, disphemia . Арнайы ?дебиеттерде т?ты?паны? себептеріне ?р т?рлі к?з?арастар айтылды. Хр. Лагузен (1832) т?ты?паны? себептеріне аффекті, ?ор?уды, ?ялша?ты, ?атты ашулануды, бас миыны? за?ымдалуы мен ауруын, т?ты?у?а еліктеуді жат?ызады. ?азіргі кезде т?ты?паны? себептерін екі топ?а б?леді:бейімдеуші ж?не ?оздырушы. [1]

        Біріншісіне баланы? нерв ж?йесіні? ?лсіретіп, нерв ж?йесіні? б?зылуына ?келіп со?атын жа?дайлар жатады (??рса?та жат?анда, туу кезіндегі за?ымдалу; инфекциялы? аурулар; т??ым?уалаушылы? я?ни ата-аналарыны? нерв ж?йесіні? ?лсіздігі, ерекшелігі; констуционалды? бейімділігі, педагогикалы? ?араусыз ?алу)

        ?оздырушы себептерге жататындар: к?шті ж?йке к?йзелісін тудыратын кенеттен психиканы? за?ымдалуы, т?рбиелеу т?сілдерін д?рыс ?олданбау, с?йлеу ортасыны? жа?ымсызды?ы, с?йлеу тіліні? дамуыны? кешеуілдеуі.

        Осы уа?ыт?а дейін т?ты?паны? этиологиясына бірдей к?з?арас жо?. Дегенмен, барлы? зерттеушілер, т?ты?паны? пайда болуына бір?атар факторларды? ма?ызын айтады.

1. Баланы? жасы.
2. Баланы? орталы? ж?йке-ж?йесіні? за?ымдалуы.
3. Жеке т?л?аны? ерекшелігіне байланысты с?йлеу онтогенезіні? ?туі.
4. Бас миыны? функционалды? ассимитриясыны? ?алыптасы ерекшеліктері.
5. Психикасыны? за?ымдалуы.
6. Генетикалы? фактор.
7. Жынысты? деморфизм.

        Т?ты?паны? пайда болуына ?сер ететін бірнеше факторларды атау?а болады (соматикалы? ?лсіреу, мінезіні? жа?ымсыз жа?тары, ?леуметтік жа?дайы мен ортасы ж?не т.б.). ?детте, т?ты?па бір емес, бірнеше факторларды? ?осылып келу салдарынан пайжа болады. Этиологиялы? факторларды? ?р?айсысына жекеше то?талайы?.

        Баланы? жасы т?ты?па екі-алты жас аралы?ында пайда болады. Ол мектепке дейінгі жаста?ы баланы? с?йлеу іс-?рекетіні? координаторлы? механизмдері ?ар?ынды ?алыптасу сатысында болуымен байланысты. К?птеген физиологиялы? зерттеулерде, ?ар?ынды даму сатысында, кез-келген функционалды ж?йені? зиянды факторларды? салдарынан ауыт?у?а шалды??ышты?ы д?лелденген.

        К?п жа?дайды т?ты?атын балаларда бас миыны? резидуальды? сипатта?ы органикалы? за?ымдалуы бай?алады. Орталы? ж?йке-ж?йесіні? жа?дайы кейбір т?ты?па балаларда бас миыны? органикалы? за?ымдалуы бай?алмайды. Сонда да, ?алыпты балалар?а ?ара?анда т?ты?па баланы? ж?йке-ж?йесіні? ерекшелігін к?рсететін ?рейлену, жа?а жа?дайда?ы бейімділігіні? т?менгі сия?ты белгілері бай?алады. [1]