Т?рбиешілерді? балаларды ?сімдіктермен таныстыру ?рдісіндегі ж?мыстар

?азіргі та?да жас ?рпа??а т?рбие берудегі басты ма?-сат ?лтты? рухы жо?ары, ?з Отанын, ту?ан жерін с?йе бі-летін азамат т?рбиелеу. ХХІ ?асыр жеткіншегі дене, руха-ни ойлау жа?ынан жан-жа?ты, ?з-?зіне басшы, кез-келген с?тте шешім ?абылдай алатын жеке т?л?а болуы тиіс. О?ан “Елімізді? білім беру ж?йесіні? ?аза?станны? б?се-кеге на?ты ?абілеттілігіне ?ол жеткізудегі негізгі міндет-тері - ?аза?стан Республикасыны? Президенті Н.?.Назар-баевты? 2006 жыл?ы 1 наурызда?ы “?аза?станны? ?лем-дегі б?секеге ?абілеттілігі 50 елді? ?атарына кіру стра-тегиясы” атты ?аза?стан хал?ына жолдауы” негіз болады.

Б?л ?шін т?рбиешіні? шы?армашылды?ы, жа?ашылды?ы, к?п ізденісті ?ажет етеді. Ал мектепке дейінгі о?ытуда білім, білік да?дыларымен ?атар т?рбие ж?мыстарыны? сан алуан, ?ызы?ты, тартымды, баланы ?ажытып алмайтындай ж?мыс т?рлерін ж?ргізу т?рбиешіден шеберлікті талап етеді.                          

Мектепке дейінгі ша?та бала бойына білім мен білік-тілікті, шы?армашылы? пен ізденімпазды?ты, ?абілеттілік пен іскерлікті, е?бек с?йгіштікті, танымды? ?асиеттерді жина?тап дамыту барысында таби?атпен тере?ірек таныстыруды? ерекше орны бар екенін м?лім. Бала ?міріні? ал?аш?ы жеті жылы – денсаулы?ты?, а?ыл-ой, адамгершілік, е?бек ж?не экологиялы? дамуды? негіздері ?аланатын ?те ма?ызды кезе?.

Балаларды таби?атпен таныстыруда алдымызда мнандай ма?сат т?рады: балаларды? таби?ат?а деген к?з?арасын дамыту, ?лі ж?не тірі таби?атпен таныстыру, ол туралы ?з ой-пікірін айту?а ?йрету. ?з ?лкемізді? а?-??старын, ?сімдіктерін таныту, ?ор?ау?а, ?семдігін к?руге, сезінуге, пайдасын т?сінуге т?рбиелеу.

Міндеттері: 1. Болаша?  таби?ат  жанашыры болатын ?рпа?  т?рбиелеу.

                       2. Мектепке  дейінгілерді?  экологиялы? к?з ?арастарын     

                           ке?ейту ж?не ж?йелеу.

                       3. Т?жірибелер  жасау ж?не ал?ан н?тижеден

                           т?жырым шы?ару?а ?йрету.

                       4. Шы?армашылы?ты, елестету мен ойлауды  дамыту.

Баланы мектеп жасына дейінгі кезе?нен ?зі ?сіп-?не-тін ортасын, ?орша?ан таби?атын ба?алай білуге ж?не олар?а д?рыс ?арау?а ?йретуді? ма?ызы зор. Ол ?шін о?ытуды? б?кіл ?рдісіне экологиялы? білімдерді енгізген ж?н. К?штемеу, с?йіспеншілік, шынды?ты білуге талаптану ж?не парасатты мінез-??лы? сия?ты адамды? ?асиеттерді тану ?рдісінде балалар адамны? таби?ат алдында?ы жауапкершілігін т?сіне біледі. К?штемеу деген таби?ат?а жасалып т?р?анны? кез-келгеніне мейлі ол а?аш, к?белек, б?та? болсын олар?а ешбір зиян келтірмеу керек дегенді білдіреді. Балалар тірі атаулыны? б?рін ба?алай білуі тиіс. Таби?ат?а деген с?йіспеншілікті тек оны? ?семдігімен масаттану ж?не тыны?у?а жиі бару деп т?сінбеу керек. Балаларды? ?здері де а?аштар отыр?ызу?а, б?ла?тарды? к?зін ашу?а, ?я жасау?а ?атысып, таби?ат?а зиян келтіретін т?рмысты? ?алды?тардан ??тылуды? т?сілдері туралы с?ра?-тар?а жауаптар іздейді.

Сайф Сарай: - “А?ашты? жемісін жеймін десе?, т?біне балта шаппа…” - деген екен. Жас бала тамылжы?ан таби?ат?а, ?сем ?уенге, айналада?ы ?семдікке ?ызы?ады, содан ?серленеді, к?ркемдікті т?сініп, оны? м?нін т?сі-неді, ?семдікті танып, тал?ауды ?йренеді. Мысалы: Балаларды г?лдермен таныстыру кезінде, олар оларды? т?рлерімен, пайдасымен тапсырмалар ар?ылы танысып, хош иісімен дала?а берер ?семдігін к?реді, сезінеді. Осы с?лулы?ты б?з?ылары келмейді. Оны елестету ар?ылы пара? бетіне ?з ?иялдарынан бейнелеп салады. 

Жоспарлы – прогностикалы? о?ыту ?рдісіні? біріккен с?лбасы

?лі ж?не тірі таби?ат нысандарына деген ?ызы?ушы-лы? ?те ерте жастан ?алыптаса бастайды. Балалар б?рін бай?айды: орман ал?абында?ы е?бекшіл ??мырс?алар илеуін ?алы? ш?птегі кіп-кішкентай ?рмекшіні, а?аш басында?ы ?яларды т.б.

Балаларды? к??ілін таби?атта?ы маусымды? ?згерістер, т?стерді? ашы?ты?ы, ?р т?рлі дыбыстар, иістер тартады. Олар ?здеріне жа?а ?лем ашады: барлы?ын ?олмен ?стап ?арау?а, иіскеуге, егер жа?дай болса д?мін к?руге тырысады.

Баланы? айнала ?орша?ан таби?ат?а ?ызы?ушылы?ын ескере отырып, экология?а деген с?йіспеншілік, ?ор?аушылы?ты т?рбиелеу керекпіз. Е? ма?ыздысы бізді? таби?атты с?юіміз ж?не соны балалар?а жеткізуіміз, біз та-би?атсыз ?мір с?ре алмайтынымызды бала?а т?сіндіру. ?азіргі та?да балаларды? дамуында экологиялы? біліктілігімізді?, жа?а технологияларды? ма?ызы ерекше. Экологиялы? т?рбие адамгершілік т?рбиесімен ?те ты?ыз байланысты. ?семдіктен сусындау, оны ?абылдау, т?сіне ж?не сезіне білу адамгершілік негіздерді ?алыптастыру?а к?мектеседі. Оны? міндеттері к?рделі де сан алуан. Экологиялы? т?рбие балаларды? сезімдері мен санасына ы?пал жасап, к?з?арастары мен нанымдарды? орны?уына ж?р-демдесе отырып, оны? д?ниетанымын ?алыптастыру?а елеулі ?лесін ?осады. Тіпті балалар?а таби?атта?ы адамдар е?бегіні? ма?ыздылы?ын к?ріп, ба?алауды ?йретеміз.

?йымдастырыл?ан о?у іс-?рекетінде, ма?сатты серуендер мен саяхаттарда ойындарды ?олдану к?п жетістіктерге жеткізді. Ойын т?р-биешілер мен мектеп жасына дейінгі балаларды? о?у ?рекетіні? ?зара байланысты технологиясы десек те болады. Экологиялы? дамытуды? т?пкі ма?саты оны? сапалы болуы.

Экологиялы? біліктілік ар?ылы ?жымды?, топты?, жеке ?абілеттерді ашу?а болады. Жалпы экология барлы? о?ыту – т?рбиелеу ?рдісімен байланысты.

Осы о?у іс-?рекеттерді тиімді д?рыс пайдалануы мектеп жасына дейінгі баланы жан-жа?ты дамыта отырып, білімді игеруге ?ызы?ушылы?тарын тудырады. Балалар о?у іс-?рекетінде ал?ан білімдерін іс-ж?зінде т?жірибелерде ?здері жасап, н?тижесін к?реді. Мысалы: ?сімдікке ауа ?алай енетінін аны?тауды ?ызы?а орындайды.

Мектепке дейінгі экологиялы? о?ыту, т?рбиелеу ?рдісін ойын ар?ылы дамыту

         ?йымдастырыл?ан о?у іс-?рекетінде дамытушы ойындар мен с?здік ойындарды? ма?ызы ?те зор. Олар байланыстырып с?йлеу мен есте са?тауды, ойлауды дамытады. К.Ушинский б?л ж?нінде былай деген: “Егерде педагог бір н?рсені баланы? есінде ?алдыруды к?здейтін болса, ол саба?та к?збен к?ру, дыбыс органы-мен айту, ?олымен ?стау ж?не сезім м?шелерін ?олдануы керек”.

Балаларды ?й жануарлары, ??стар, балы?тар, г?лдер, а?дар, ж?ндіктер, жеміс – к?к?ністермен таныстырып бол?ан со?, “?айсысы арты?, неге?”, “Не ?згерді?”, “Д?мінен айыр?”, “Даусынан айыр” т. б. ойындар ойналады. “Егерде мен ?лкен болсам” ойыны балаларды шы?армашылды??а, жауаптылы??а ?йретеді, таби?атты ?ор?ау?а т?рбиелейді.

Сонымен ?атар экологиялы? с?ттер о?ып беру ар?ылы балаларды? адамгершілік, танымды? ?абілетін дамыта-мыз. Ойын барлы? саба?пен ты?ыз байланысты, ойынсыз саба? ?тпейді десем жа?ылмаймын. Ойын баланы жан-жа?ты дамытып, о?ыту мен т?рбиелеуде ?з септігін молынан тигізеді. Жиі с?ра? ?ойылады: т?рбиеші ойын?а ?атыса алама ж?не ?атысу?а тиісті ме? ?рине ???ы? ?а біз иеміз, егер б?л ойын?а ?ажетті ба?ыт берсе. Біра? ?лкендерді? ойын?а араласуы тек оны бала ?алап, сенім білдіріп, сыйласа, егер ол ойынды ?ыз?ылы?ты ?тіп, ережесін б?збай ойнай алса ?ана іске асады.

К?ркем шы?армаларды сахналауды балалар ?те ?ызы?ушылы?пен ойнайды. Мысалы: “А?шы мен бала”, “Г?лдер туралы а?ыз” бойынша сахналауда олар жа?ым-ды ж?не жа?ымсыз кейіпкерлерді тауып, шы?арманы? мазм?нын талда?анда таби?атты? ?ор?аушысы бол?ан ба-лалар?а ??са?ысы келетіндері бай?алды.

?ызы?ты т?жірибелерге ?атысуда балаларды? ?з ж?мысыны? ?орытындысын к?руге деген ынта пайда бола-ды. Оларды ауа мен суды? ?асиеттерімен таныстыруда т?рлі ойындар мен т?жірибелер жасалады. Мысалы: “Кім тез ?реді?”, “Тол?ын”. К?птеген ойындар таза ауада ойналады, балаларды? ?имылдауына, ойлауына септігін тигізеді. Жылды? ?р мезгілінде ?р т?рлі ойындар ойнау?а болады. Ма?сатты серуендерде а?аштарды ба?ы-лау, ?згерісті айту, ??стар?а ?ам?орлы? жасау, г?лдерді суару т.б ар?ылы балаларды е?бек с?йгіштікке, с?лулы?-ты к?руге, сезінуге т?рбиелейміз.

Ойын ала?ында ?имылды ойындарда ?йымдастырылады “Аю мен т?лкілер”, “?ас?ыр мен ?ояндар” т.б ойындарда балалар жануарларды? мінез-??л?ын, ж?рісін, даусын сала-ды. Ойын ар?ылы оларды? шы?армашылы? ?иялдауы да-мыды. Олар ойындарда бірнеше ??былысты біріктіреді, жа?асын ?осады, кейде ?мірден, ертегіден ?осып алады. Мысалы: Орманшы, зооба?та?ы а?дар т.б олар ?з ой-ындарына ?осып біреуі орманшы болып, ?ал?андарына ?з а?ылын айтады, о?ан ?аладан зооба??а а? ?ою?а адам келеді.

Экологиялы? шы?армашылы?ты ойын ар?ылы дамытуда бала белсенділігі мен ?абілеттілігіні? ма?ызы зор.

Ата-аналармен ж?ргізілетін ж?мыстар

Ата-ана баланы? бірінші ?стазы ж?не т?рбиешісі. Жа?а ?алыптасатын жеке т?л?аны т?рбиелеуде оны? ы?пал к?ші айыры?ша зор. Ата-ананы? бала?а ?серіні? негізі оларды? ?алты?сыз с?йіспеншілігі, ?ам?орлы?ы болып табылады.

 Ата-аналар А.С.Макаренконы? “Балаларды т?рбиелеу – бізді? ?міріміздегі е? жауапты сала.  Д?рыс т?рбиелеу–б?л бізді? ба?ытты ?артты? ша?ымыз, жаман т?рбиелеу–б?л бізді? келешек ?асіретіміз, б?л бізді? к?з жа-сымыз, б?л бізді? бас?а адамдар алдында?ы, б?кіл ел алдында?ы айыбымыз” – деген пікіріні? ма?ынасын т?сінуі тиіс.